Wiek przedszkolny, czyli taki pomiędzy trzecim, a szóstym rokiem życia charakteryzuje się ogromnymi skokami rozwojowymi. Dotyczy to każdego aspektu życia dziecka, ale przede wszystkim samodzielności. Sprzyja temu wzrost sprawności ogólnej, koordynacji oraz precyzji ruchów. Wiek przedszkolny to czas, kiedy należy zadbać, o jak największą samodzielność dziecka.
Kiedy przedszkolak po raz pierwszy wejdzie do grupy dzieci, zaczyna rozumieć, że większość czynności jego rówieśnicy wykonują samodzielnie.
Motto przedszkola Montessori brzmi: „pozwól mi zrobić to samemu” i wzorując się na tych założeniach, większość przedszkoli ma tak zagospodarowana przestrzeń, aby dzieci mogły jak najwięcej czynności wykonywać bez udziału wychowawcy. Począwszy od małych, dostosowanych toalet i umywalek, aż po stoliki i krzesełka. Dobrze zorganizowana przestrzeń sprzyja wzrostowi ilości samodzielnych czynności podejmowanych przez dziecko. Dodatkowym czynnikiem jest obserwacja otoczenia. Inne dzieci z grupy, które szybciej opanowują poszczególne umiejętności, są inspiracją dla reszty. Nie możemy także zapominać, o wewnętrznej motywacji i ciekawości przedszkolaków, które to pchają je do podjęcia próby w wykonywaniu nowych czynności, bez pomocy osób trzecich. Ale największy wpływ, na wykształcenie pełnej samodzielności u dzieci, mają ich opiekunowie. To ich zadaniem jest, tak poprowadzić grupę dzieci i zorganizować im zadania aby jak najlepiej przygotować je do samodzielności. Każde zajęcia przedszkolne powinny zawierać w sobie elementy ćwiczenia tejże cechy wśród dzieci. Choć początkowo podczas zajęć w grupie dziecko może się czuć onieśmielone, to jeśli każda nowa czynność, umiejętność czy zadanie zostanie wprowadzone pod przykryciem zabawy, to początkowa obawa dziecka zniknie. Rola nauczyciela powinna sprowadzać się do podążania za dzieckiem przy jednoczesnym wypychaniu go naprzód. Przedszkolak, wykonując nowe czynności ma czuć się dobrze, nie powinno być także przy tym żadnej presji i porównań, gdyż każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny i nielinearny. Wychowankowie bardzo chętnie podejmują wszelkie czynności pomocnicze, nakrywają do stolików, sprzątają po obiedzie, dbają o czystość w łazience. Warto też wspomnieć, że każda czynności wykonana z inicjatywy dziecka powinna być dostrzeżona i pochwalona. Wtedy jest duża szansa, że zostanie ona ponowiona w przyszłości.
Możemy wyróżnić kilka rodzajów samodzielności: są to samodzielność praktyczna, umysłowa oraz społeczna. Pierwsza z nich, dotyczy czynności samoobsługowych dotyczących higieny, ubierania, oraz samodzielnego jedzenia oraz wszystkich innych związanych z rozwojem motoryki zarówno dużej jak i malej. Druga czyli umysłowa odpowiada za samodzielnie podejmowane decyzje przez dziecko, sprawia, że może ono decydować o sobie i realizować swoje własne, indywidualne zamierzenia i cele. Początkowo, są to własne pomysły wdrażane w zabawie ale z czasem przekształcają się w cele w ich dalszym życiu. Samodzielność społeczna jest natomiast potrzebna, aby dziecko mogło istnieć jako odrębna jednostka w grupie innych ludzi. Odpowiada ona za zdolność dogadywania się z innymi, realizowania swoich zamierzeń podczas wspólnych interakcji z rówieśnikami a także daje umiejętność ponoszenia odpowiedzialności za swoje decyzje. Ćwiczenie samodzielności jest kluczową sprawą w rozwijaniu pozostałych umiejętności. Jeśli dziecko nie będzie chętne w podejmowaniu prób wykonywania różnego rodzaju zadań, jego możliwości nie będą się rozwijać. W przedszkolu często można się spotkać z dziećmi, które w środowisku domowym są wyręczane we wszystkich czynnościach. Dzieci te wyróżnia lękliwość w podejmowaniu samodzielnych prób, chowanie się za nauczycielem, a także mała sprawność motoryczna. W tym przypadku, ogromną rolą nauczyciela jest intensywne wdrażanie dziecka, do jak największej ilości samodzielnych czynności oraz pedagogizacja środowiska domowego w celu jak najskuteczniejszej pomocy dziecku. Nauczyciel przeprowadza regularne obserwacje, które mają na celu sprawdzanie na jakim etapie jest dziecko i, które aspekty rozwojowe wymagają największego wsparcia. Na tej podstawie określa kierunki pracy z grupą i ustala kolejność wdrażania działań pedagogicznych, tak aby ujednolicić poziom grupy.
Jak powszechnie wiadomo dzieci samodzielne, szybciej i chętniej wykonują powierzone im działania, częściej są aktywne na zajęciach i same garną się do wykonywania wszystkich zadań w sali przedszkolnej. Z kolei dzieci mniej samodzielne pozostają w cieniu, wymagają wsparcia nauczyciela, a niekiedy muszą być wręcz „wypchnięte” do wykonania zadania. W tym przypadku niezbędne jest zastosowanie wszelkich środków, aby przełamać wewnętrzny opór dziecka i sprawić, że zadanie, jakkolwiek wykonane, okaże się sukcesem dla dziecka. Na tym etapie należy wstrzymać się przed jakąkolwiek ocena negatywną. Jest to budowanie „małymi kroczkami” przekonania dziecka o swojej sprawczości.
Samodzielność jest potrzebą rozwojową. Jest to potrzeba poczucia sprawczości „ja mogę to zrobić”. Generuje także poczucie własnej wartości poprzez wzrost świadomości, że „ja potrafię”. Jest ona fundamentem prawidłowego rozwoju dziecka, bez niej nie ma mowy o osiąganiu kolejnych etapów rozwoju. To niezbędny aspekt w przygotowaniu dziecka do dalszego życia. Jak pisał Robert Fulghum „wszystkiego co naprawdę powinienem wiedzieć nauczyłem się w przedszkolu”.
0 komentarzy